Wie is Wassily Kandinsky?
Tegenwoordig zijn er een heleboel mensen fan van abstracte kunst. En niet voor niets. Abstracte kunst is de ultieme uiting van creativiteit, want de kunstenaar zet iets op het doek wat alleen in de verbeelding bestaat. Maar abstracte kunst was niet altijd zo populair. Sterker nog, tot de 20e eeuw was er nog geen kunstenaar die eraan dacht om iets niet-bestaands te schilderen. De pionier van de abstractie in de westerse wereld is Wassily Kandinsky. Hieronder lees je meer over zijn leven en zijn kunst.
Van jurist tot kunstenaar
Wassily kwam uit een familie vol met hoogopgeleide mensen. Van hem werd dan ook niet anders verwacht dan dat hij zou gaan studeren. In Moskou studeerde hij rechten en economie, waarna hij jurist zou worden. Op zijn 30e maakt hij alsnog de radicale beslissing om een opleiding tot kunstschilder te volgen en vertrok naar München. Deze wens kwam niet uit de lucht vallen: al als kind hield Wassily zich bezig met tekenen en met name kleur interesseerde hem.
Tijdens zijn opleiding werd hij geïnspireerd door een schilderij van Monet, waarbij het weer de kleuren waren die hem zo opvielen. Daarnaast was muziek ook een belangrijke inspiratiebron. Niet alleen de praktijk, maar ook de theorie van de kunsten interesseerde hem. Hij was naast beeldend kunstenaar namelijk ook kunsttheoreticus en onderwijzer.
Na zijn opleiding maakte Wassily verschillende reizen door Europa waarvan hij steeds schilderijen maakte. In deze periode waren landschappen en stadsgezichten het onderwerp van zijn werk. Uiteindelijk keerde hij terug naar Duitsland. Hier “ontdekte” hij in 1910 de abstracte kunst – per ongeluk. Hij keek naar een van zijn doeken en zag er niks herkensbaars op terug. Hij werd er door overweldigd, verbaasd en gefascineerd. Maar toen besefte hij dat het op zijn kant stond. Desalniettemin was het idee van de abstractie hiermee geboren. Wassily Kandinsky vond dat de vorm bevrijd moest worden. Zijn schilderijen waren een vorm van een spirituele uiting, een weergave van de ziel. Daarom werden verwijzingen naar het zichtbare uitgesloten uit zijn werk. Hij was op een gegeven moment zelfs van mening dat het realistische schadelijk was. Kleur en vorm waren het belangrijkst en het ging er vooral om hoe deze twee afgebeeld werden. Hij haalde veel inspiratie uit de muziek, want dit was een kunstvorm die als enige en als eerste nergens naar verwees. Muziek is volledig gebaseerd op fantasie en verbeelding. Hij zag overeenkomsten tussen de schilderkunst en de muziek. Niet voor niets noemde hij zijn abstracte werken ‘improvisaties’ en ‘composities’. In 1911 richtte Wassily samen met enkele andere toonaangevende kunstenaars een groep op. De groep dankte de naam aan een van de werken van Kandinsky waarop een blauw paard te zien is. Franz Mark, een van de medeoprichters, en Wassily deelde een liefde voor paarden en de kleur blauw. En zo was Der Blaue Reiter geboren. De groep handelde volgens een almanak, waaraan Kandinsky een belangrijke bijdrage leverde. In deze teksten pleit Kandinsky voor de abstracte kunst en benadrukt hoe belangrijk spiritualiteit is in verband met kunst. Het aanbreken van de Eerste Wereldoorlog maakte een eind aan Der Blaue Reiter en Wassily keerde terug naar Rusland. Hier maakte Kandinsky een tijdje kunstwerken voor de overheid. De avant-garde vierde hoogtij in Moskou op dat moment, en dit paste goed bij de schildersitjl van Wassily. Uiteindelijk bleken de ideeën van de staat te botsen met die van Kandinsky en na de oorlog vertrok hij weer. Terug in Duitsland sloot Kandinsky zich aan bij Gropius’ Bauhaus. Hier bestudeerde hij vorm en, uiteraard, kleur. Hij gaf les over zijn kleurtheorie en gaf workshops over zijn vormtheorie. Tijdens deze workshops bestudeerde Kandinsky vooral geometrische vormen: lijnen, cirkel en halve cirkels. Later publiceert hij hier nog een boek over. Eén van de, of misschien wel de belangrijkste theorie die hij ontwikkelde was de klankkleurtheorie. Deze theorie zegt dat klank en kleur gecombineerd een sterk effect hebben op de menselijke ziel. Iedere kleur zou een eigen taal met een eigen expressie hebben. De combinatie van verschillende kleuren samen kunnen daarom voor een beleving zorgen die vergelijkbaar is aan een muziekharmonie. Deze beleving werd door Kandinsky de ‘innerlijke klank’ genoemd. Kandinksy maakte zijn werken in een periode die van veel belang zou blijken. Vlak voor en na, maar ook tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog was er een periode waarin er allerlei nieuwe kunststromingen ontstonden: de avant-garde. Kandinsky’s grensverleggende werk, op doek, maar ook op papier, heeft voor vele anderen veel betekend. Van symbolist, tot rayonist, tot expressionist en ga zo maar door… Ze zullen allemaal wel ergens raakvlak hebben met het veelzijdige en controversiële werk van Kandinsky. Maar zijn invloed klinkt door tot in de 21e eeuw, want waar zou de abstracte kunst zijn zonder Wassily Kandinsky?
Theorie en praktijk
Klank als kleur
Wie is Willem de Kooning?
Ons land heeft veel artiesten voortgebracht die noemenswaardig zijn geweest op internationaal niveau. Jeroen Bosch, Johannes Vermeer, Vincent van Gogh en natuurlijk Rembrandt van Rijn zijn niet uit de kunstgeschiedenis weg te denken. Deze Hollandse meesters stonden aan de wieg van verschillende noemenswaardige kunststromingen in de Middeleeuwen, de 16een de 19 eeuw. Zij maakten allen dus vrij vroeg hun debuut. Maar ons kikkerlandje is ook het geboorteland van een wereldberoemde schilder die niet zo heel lang geleden nog schilderde. Alhoewel hij een groot deel van zijn leven heeft doorgebracht in de Verenigde Staten zijn de invloeden van de Lage Landen ook nog te herleiden in sommige van zijn werken. Hieronder wordt het leven en de kunst van Willem de Kooning in beschouwing genomen.
Een korte jeugd in Nederland
Het schilderen als beroep werd Willem zogezegd met de paplepel ingegoten. Op zijn veertiende ging hij namelijk aan de slag bij een decoratieatelier en schildersbedrijf. Hier leerde hij de fijne kneepjes van het vak. Nog geen tien jaar later stapte hij op de boot naar de Verenigde Staten om daar zijn werkzaamheden als interieurschilder voort te zetten. Kunst schilderen was nog slechts een hobby. Hij verdiende zijn brood met schilderklusjes binnenshuis. Ook tijdens de Grote Depressie in de dertigste eeuw bleek het vakmanschap van Willem de Kooning goed genoeg om hem op de been te houden.
Het kunstenaarsleven in New York
Toen De Kooning zijn introk nam in Manhattan voegde zich bij de plaatselijke kunstenaarskolonie. Hier ontmoette hij enkele collega-schilders die veel zouden betekenen voor zijn ontwikkeling als kunstenaar. Met een van hen, Arshile Gorky, deelde hij zijn atelier.
Hij investeerde meer tijd in het schilderen en begon een naam voor zichzelf te maken. Hij werkte aan verschillende overheidsprojecten en kon voor het eerst geld verdienen met schilderen in de naam van kunst. Hij leefde een typisch kunstenaarsleven, vol affaires, alcohol en armoede. Dit hield niet op toen hij zich in de jaren ’50 van de vorige eeuw bij de abstract expressionisten voegde.
Aan het einde van zijn leven kreeg hij te maken met ziekte. In de jaren 1980 begon hij zijn geheugen te verliezen door Alzheimer. Hij bleef schilderen tot aan zijn dood in 1997.
Stijlevolutie
Willem de Kooning heeft, afhankelijk van de periode in zijn leven, verschillende stijlen laten zien. In de kunstenaarskolonie werd hij geïnspireerd door kunstenaars zoals Miró, Picasso, Arp en Mondriaan. Dit resulteerde in stillevens die gekenmerkt werden door geometrische en organische vormen.
Jaren later is zijn stijl enigszins veranderd en bevat wat van wat we later het abstract expressionisme zullen noemen. In deze periode schildert hij zijn beroemde vrouwenserie. Er wordt gezegd dat deze vrouwen slechts als middel gebruikt werden door De Kooning om gevoel in zijn werk te leggen. Alhoewel De Kooning als één van de pioniers gezien wordt van het abstract expressionisme, kreeg hij ook veel kritiek over zich heen. De vrouwen, alhoewel flink geabstraheerd, zijn figuratief. Binnen het abstract expressionisme werd dat niet gewaardeerd.
Na deze vrouwenperiode zoekt ook De Kooning de abstractie op. Hierbij zijn landschappen de leidraad. Licht en lijn spelen hierbij een belangrijke rol. Het kleurgebruik is kenmerkend voor deze periode, maar contrasteert juist met zijn eerdere werk.
De laatste werken die hij maakte hebben veel discussie opgeleverd. Omdat deze gemaakt werden in de periode dat hij ziek was. Vragen over de creativiteit en de authenticiteit kwamen hierbij naar boven. Toch zijn ook veel mensen van mening dat dit het beste werk uit zijn oeuvre is geweest.
Een nuchtere Nederlander?
In de tijd dat De Kooning actief was, kwamen er nieuwe stromingen op in de Westerse wereld. Een stijl die zijn oorsprong in de Verenigde Staten vindt, is het abstract expressionisme. Welke werken en kunstenaars deze stroming maken, kun je hierlezen.
De Kooning had een hekel aan het begrip “schilderstijlen”. Toch zijn abstract expressionisme en De Kooning niet meer van elkaar weg te denken. Samen met collega’s zoals Pollock, Kline en Rothko maakte hij werken waarin emotie terug te zien was. Woede, verdriet en onrust na de Tweede Wereldoorlog moest geuit worden. De abstract expressionisten deden dit op hun eigen, unieke manier.
De Kooning onderscheidde zich door herkenbare vrouwenfiguren te verbeelden, terwijl andere kunstenaars compleet abstract werkten. Hij deed wel op een unieke manier; namelijk volgens het idee van action painting. Hierbij gaat het niet om rationele afwegingen, maar om met emotie de verf op het doek aan te brengen. De vrouwen van De Kooning waren dan ook nooit lieflijke wezens, maar leken vaak woest, robuust en genadeloos. De vrouwen dienden dan ook als een middel voor De Kooning om zijn emotie in een schilderij te leggen.
Een blijvende indruk
Alhoewel Willem de Kooning niet heel lang in Nederland gewoond heeft, is hij tot de jaren ’60 Nederlander gebleven. Niet voor niets wordt hij op verschillende manieren geëerd. In Rotterdam vind je sculpturen van zijn vrouwfiguren in het centrum. Daarnaast is de kunstacademie in Rotterdam, waar hijzelf gestudeerd heeft, de Willem de Kooning Academie genoemd.
Willem de Kooning heeft een indruk achtergelaten waar een kunstliefhebber niet omheen kan. Zijn turbulente leven heeft veel stof doen op waaien – op persoonlijk en op professioneel vlak. En, zoals meestal bij controversiële gevallen, zijn er mensen die het geweldig vinden en die er niks van hoeven te weten. Toch kun je er niet omheen: De Kooning heeft een echt kunstenaarsleven geleid waarbij hij invloedrijke kunstwerken heeft nagelaten.
Wie is Piet Mondriaan?
Piet Mondriaan, wie kent hem niet? Als je zijn naam hoort denk je al meteen aan de kleuren blauw, wit en geel. We weten dat hij beroemd was en is. Niet alleen in Nederland, maar in de hele wereld was hij in opspraak. Toch zul je vast nog niet alles van zijn interessante leven weten. Hieronder lees je alles over zijn ontwikkeling als kunstenaar en zijn weg naar bekendheid.
Opgroeien in Amsterdam
Piet wordt geboren als eerste zoon van zijn vader de onderwijzer en zijn moeder die voor de kinderen zorgde. Het tekenen werd de jonge Piet met de paplepel ingegoten. Zijn vader was naast hoofdonderwijzer ook nog tekenleraar. Als Piet laat blijken dat hij kunstenaar wil worden, moet hij eerst een diploma halen zodat hij ook tekenleraar is. Er zat nog een kunstenaar in de familie. Zijn oom Frits komt namelijk iedere zomer op bezoek en hij en Piet schilderen samen wat af.
Piet gaat op zichzelf wonen wanneer hij erin slaagt om naar de Academie te kunnen. Binnen Amsterdam verhuist hij vaak. Om dit alles te kunnen betalen verricht hij allerlei klusjes. Zo illustreert hij bijvoorbeeld wetenschappelijke boeken en geeft hij tekenles. Daarnaast schrijft hij een brief aan de toenmalige koningin om te vragen om een beurs. En jawel hoor, die krijgt hij. Uiteindelijk is het de natuur waar Piet zijn inspiratie uit haalt. Ook al valt het niet altijd bij het publiek in de smaak, hij ging door. Uiteindelijk trok hij naar de provincie om zich eens goed te verdiepen in het schilderen van landschappen.
De natuur in
Piet Mondriaan maakte in de tijd dat hij in Amsterdam woonde uitstapjes naar Gein en Duivendrecht. Later verhuisde hij naar het Brabantse Uden en hij heeft ook nog een tijd in het Oosten gewoond. In de natuur werkte hij voor het eerst aan geabstraheerde werken. Mondriaan was altijd op zoek naar moderniteit. Blijven hangen in het verleden was niks voor hem; nieuw was altijd beter. Niet iedereen waardeerde deze manier van denken. De schilderijen die Mondriaan maakte werden om deze reden ook niet vaak positief ontvangen. Zelfs zijn oom wilde niks meer met hem te maken hebben toen Mondriaan een molen in rood schilderde en daarbij de lucht kleurde met fel gele vlekken.
Tegendraads als hij was ging hij gewoon door met moderne en geabstraheerde schilderijen. In deze periode begon hij ook aan zijn beroemde bomen. Deze vormden uiteindelijk de basis voor de geometrische schilderijen waar we hem vandaag de dag van kennen.
Parijs
In Nederland loopt zijn zoektocht naar de moderniteit uiteindelijk spaak en Mondriaan besluit hierop om naar Parijs te verhuizen. Hier ontwikkelt hij zijn visie verder. Hij probeert bekendheid te werven. Zo verandert hij zijn signatuur in Mondrian, want dat is makkelijker uit te spreken voor de Parijzenaars. Daarnaast gaat hij allerlei feestjes en kunstcafés af. Hij houdt er de bijnaam piet-zie-je-me-niet aan over. Mondriaan kan helemaal zichzelf zijn in Parijs en hij heeft het er heel goed naar zijn zin.
Het lukt hem: in Parijs worden Mondriaan en zijn schilderijen beroemd, zelfs in andere landen leren ze hem kennen. Zijn atelier werd een heuse bezienswaardigheid en een inspiratie voor vele collega-kunstenaars.
Het leven van Piet Mondriaan in Laren
Tijdens de Eerste Wereldoorlog keert Mondriaan terug naar het neutrale Nederland. In Laren verzamelen zich meer kunstenaars met hetzelfde idee. Samen vormen zij de kunstenaarskolonie. Hier vindt Mondriaan zijn weg naar de pure abstractie. In Laren ontmoet hij ook Bart van der Leck, Theo van Doesburg en Vilmos Huszár. Met hen radicaliseert Mondriaan zijn kunstzinnige ideeën. Ze noemen zichzelf de ‘bewust abstracten’ of ‘werkelijk anderen’. In Laren ontwikkelt Mondriaan zich dus tot de schilder die de meesten vandaag zullen kennen. Schilderijen met zwarte in plaats van grijze strepen en met heel lichtgrijze vlakken. Door de kleurvlakken naar de zijkant te verplaatsen creëert hij een zogenaamd repoussoir - een soort van doorkijk.
De Stijl
De bewust abstracten richten samen het tijdschrift De Stijl op. Theo van Doesburg was hierbij de voornamelijke publicist. Het tijdschrift bracht het idee voort van een weergave die zuivere vormen gebruikt: rechte lijnen en primaire kleuren. Dit alles was gebaseerd op sociale ontwikkelingen en een specifieke ideologie. In de compositie van een kunstwerk moest harmonie doorklinken. Deze kunstwerken betroffen buiten schilderijen ook beeldhouwwerken, architectuur en toegepaste kunst.
Mondriaan en Van Doesburg krijgen ruzie. De ruzie begint om een onenigheid over het diagonaal: hoort die wel of niet thuis in de harmonieuze compositie? Uiteindelijk leidt het diagonaal tot een grotere botsing en Mondriaan verlaat De Stijl.
Mondriaan vandaag
Wat voor een enorme invloed Mondriaan heeft gehad is moeilijk te bevatten. De geometrische manier van weergeven is er een die vandaag de dag overal terug te zien is. Maar we beschouwen hem misschien als zo vanzelfsprekend dat we het niet eens doorhebben. Wie er wel eens met de trein reist,kan dit misschien beamen. Want wist je dat het interieur van de allernieuwste sprinter van de NS, de zogenaamde FLIRT, is gebaseerd op De Stijl? Zo zijn er nog veel meer voorbeelden waarbij Mondriaans beeldtaal als inspiratie gebruikt is.
Wil je nou eens zijn werk in het echt bekijken? Het Gemeentemuseum in Den Haag heeft de grootste collectie van zijn werken. Met meer dan 300 werken kun je een grote zaal vol prachtige originelen bekijken, waaronder zijn laatste werk, Victory Boogie Woogie. Maar zo zijn er in Nederland en eigenlijk over de hele wereld wel musea die minimaal één meesterwerk hebben hangen. Zoals je ziet kun je, in positieve zin, niet om Mondriaan heen!
Wat is Abstract expressionisme?
Abstract expressionisme klinkt, zoals de naam al zegt, nogal abstract. Maar schijn bedriegt: het is veel simpeler dan dat het klinkt. We hadden het al eerder kort over de stroming, maar er valt nog veel meer over te zeggen. Hieronder een makkelijk overzicht met alles wat je moet weten over abstract expressionisme.
Van Parijs naar New York
In een eerdere post kon je lezen hoe de abstracte kunst een vlucht nam in Europa, met allerlei verschillende stromingen. Tijdens de eerste helft van de negentiende eeuw lag het centrum van de kunst in Parijs. Na de Tweede Wereldoorlog veranderde dat en was het in New York te doen. Vóór de Tweede Wereldoorlog was de kunst in Amerika heel anders. Figuratieve kunst was de norm. Schilderijen of scherpe foto’s die deugdzame, Amerikaanse arbeiders afbeeldingen waren vooral populair. Toch was dit voor abstracte kunstenaars geen ongewenste omgeving. Schilders werden gesteund of ze nou abstracte of figuratieve kunst maakten.
Na de oorlog kwam daar ook nog bij dat het in de Verenigde Staten veel veiliger was dan in Europa. Een heleboel invloedrijke Europese kunstenaars vluchtten om die reden naar Amerika. Onder hen waren Marc Chagall, Max Ernst en onze eigen Piet Mondriaan. Zij namen hun ideeën over het leven en de kunst mee en gingen in de Verenigde Staten verder met schilderen. Voor de stroming van het abstract expressionisme waren zij van grote betekenis. Vooral kubistische en surrealistische kunst hielp mee in het ontstaan van het abstract expressionisme.
Dada, waar we Marcel Duchamp en zijn urinoir van kennen, speelde ook een grote rol. De Dadaïsten lieten namelijk veel over aan het toeval. Neem alleen al de naam van de stroming. Dada, het Duitse woord voor stokpaardje, werd als naam gekozen nadat het blind werd aangewezen in een woordenboek. Bij de techniek “dripping”, die Jackson Pollock in zijn werken gebruikte, wordt er ook uitgegaan van toevalligheden. Dada is ook nog een tijdje groot geweest in Amerika, want Duchamp verhuisde namelijk naar New York. Het beroemde urinoir heeft hij dan ook daar tentoongesteld.
Een emotionele stroming
Uiteindelijk ontstaan er een groepering waaronder verschillende kunstenaars vielen, genaamd New York School. Bij deze school hoorden allerlei soorten kunstenaars. Zo maakte Willem de Kooning bijvoorbeeld figuratieve werken terwijl Mark Rothko toch wel de meester van de abstracte kunst te noemen valt. Toch werden zij beide onder de New York School gekoppeld. Wat hen aan elkaar verbond, was de manier waarop ze het doek benaderde. Dit betekent dat zij Europese manieren los lieten en op hun eigen manier te werk gingen. Zo ging het meer over het maakproces dan over het eindresultaat. Toch is er een onderscheid te maken, namelijk aan de ene kant Live Action Painting en aan de andere Colorfield Painting.
Live Action Painting is wat kunstenaars zoals Jackson Pollock doen, die al eerder genoemd werd. Het gaat om de handeling van het schilderij maken en de gevoelens die hierbij vrijkomen. De techniek “dripping” is een voorbeeld van Live Action Painting. Het verf wordt letterlijk op het doek gedruppeld. Zo krijg je dus, vergelijkbaar met Dadakunst, een werk dat afhangt van toeval. Hoe de verfdruppel op het doek komt kun je wel een beetje beïnvloeden, maar nooit helemaal controleren. Op dezelfde manier kun je verf op het doek gooien, slaan of iets anders. Hier gaat het dan ook echt om het maakproces. Het zal je misschien niet verbazen dat het smijten van verf samengaat met agressie, wanhoop of verdriet. Er komt bij deze techniek dus vaak veel emotie kijken.
Dan heb je ook nog Colorfield Painting. Hierbij wordt dus eerst nagedacht voordat je de verf aanbrengt. Het resulteert uiteindelijk wel in een compleet abstract werk. Vaak bestaat het werk uit geometrische vormen die in één kleur worden aangebracht. Kenmerkend is ook dat de doeken vaak heel groot zijn vergeleken met andere doeken. Ook hier is emotie van belang. Bekende werken die bij deze stroming horen staan erom bekend dat ze een unieke stemming op kunnen roepen. Sommige mensen moeten zelfs huilen als ze naar een werk van Barnett Newman kijken.
Abstract expressionisme van vandaag
Er worden nu nog steeds abstract expressionistische werken gemaakt. De kans is groot dat de kunstenaar in kwestie misschien niet eens doorheeft dat het werk binnen de stroming past. Of misschien gebruikt hij of zij ook nog invloeden van een andere stroming. Tegenwoordig lopen veel stromingen een beetje door elkaar heen. Dat komt mede doordat het klimaat waarin een kunstenaar schildert vandaag de dag heel anders is dan in de vorige eeuw. Veel dingen waren bijvoorbeeld heel brutaal als je die tentoonstelde of ronduit schandalig. Ondertussen zijn we in de 21e eeuw wel gewend geraakt aan de meest choquerende werken. Dat komt mooi uit, want nu kan iedereen naar hartelief schilderen wat hij of zij wil. Of het nu een enorm groot doek is met alle kleuren van de regenboog of een portret van je oma op een klein doekje, het mag allemaal.
Wat is abstracte kunst?
Al eerder kon je in onze blog lezen over hoe de uitvinding van fotografie de weg vrij heeft gemaakt voor het ontstaan van de abstracte kunst, maar het heeft een lange tijd geduurd voordat abstracte kunst zich ontwikkeld heeft tot de kunstvorm die wij vandaag kennen. Hieronder lees je meer over de geschiedenis van de abstracte kunst, de bekendste stromingen en hoe we deze kunst in Nederland terugzien.
Vroeger tot nu
Al voor het tijdperk waarin fotografie uitgevonden werd, was er sprake van abstracte kunst. In de prehistorie moest men zich namelijk al dingen gaan ‘verbeelden’. In zekere zin was er nog niks en dus moest alles bedacht worden. Denk maar aan de schrijftaal. Vandaag de dag worden letters door iedereen herkend, maar er was een tijd waarin letters nog niet bestonden. Hetzelfde geldt voor het bedenken van gereedschap: een simpele hamer was voordat deze uitgevonden werd nog een abstract verzinsel.
Na jarenlang verbeelden en bedenken was er tijdens de Middeleeuwen al een heleboel. Toen was het zo dat veel mensen niet konden lezen en daardoor moest dus alles in beelden worden verteld. Het verhaal van de bijbel werd geschilderd of gebeeldhouwd zodat mensen het konden bekijken in plaats van lezen. Voor de joodse en islamitische cultuur was streng verboden om godsdienstigen af te beelden. Daarom werd er binnen deze culturen ook veel meer verbeeld.
Vervolgens was daar dus de uitvinding van de fotografie in de 20e eeuw. Dankzij deze uitvinding konden kunstenaars helemaal hun eigen gang gaan, want fotografie kon gebruikt worden voor de wetenschap. Tijdens de prehistorie en Middeleeuwen was het zo dat men zich noodgedwongen moest richten tot de abstracte kunst. In het tijdperk van het postmodernisme kon men voor het eerst de realiteit loslaten vanwege creativiteit. Schilders maakten niet van de ene op de andere dag compleet abstracte werken, dit ging met een langzame ontwikkeling. Schilders begonnen met lichte vervormingen en het gebruiken van onrealistische kleuren. De kunstenaars durfden hierin steeds verder te gaan.
Zij gebruikten abstracte kunst om hun gevoelens te uiten en om kritiek te leveren op de maatschappij.
Een onderverdeling
Abstracte kunst is simpel gezegd het tegenovergestelde van realistische kunst. De werkelijkheid wordt losgelaten en het werk spreekt de verbeelding van de toeschouwer aan. Bij abstracte kunst denk je al snel aan nietszeggende vormen in gekke kleuren waar niets in te herkennen valt. Abstracte kunst kan ook zeker wel herkenbare vormen afbeelden. Dit noemen we “abstraheren”. Een vorm wordt versimpeld of veranderd zodat hij niet meer voldoet aan het beeld wat we uit de realiteit kennen. Zo is bijvoorbeeld Piet Mondriaan begonnen met het abstraheren van een boom en kwam uiteindelijk uit op de schilderijen waarvan de meeste mensen hem zullen kennen en waarin enkel lijnen en primaire kleuren te zien zijn.
Binnen de abstracte kunst zijn er een heleboel stromingen te onderscheiden. Te beginnen met het impressionisme, waar we Van Gogh van kennen. Vervolgens traden fauvisten als Gauguin en kubisten zoals Cézanne in de voetsporen van de impressionisten. In Rusland kwam het suprematisme, rayonisme en constructivisme op. In Amerika het (abstract) expressionisme en in Frankrijk het orphisme. Zo kunnen we nog wel even doorgaan. Er zijn ontelbaar veel variaties en vormen binnen de abstracte kunst. Het makkelijkst is om ze in te delen in twee groepen: het abstract expressionisme en het geometrisch abstracte.
Het abstract expressionisme, dat dus zijn oorsprong in Noord-Amerika vindt, gaat meer om het maakproces dan om het eindresultaat. Verschillende technieken zijn binnen deze stroming ontstaan, bijvoorbeeld “dripping”, waar we Jackson Pollock van kennen. De werken die het abstract expressionisme voortbrengt zijn vaak groot en indrukwekkend en gaan vooral om gevoelens uiten. Het geometrisch abstracte neemt een meer wetenschappelijke positie in in vergelijking met het abstract expressionisme. Schilders die binnen deze groep vallen gebruiken abstracte kunst vaak om een (politiek) statement te maken en focussen zich op de compositie. Voorbeelden van stromingen binnen deze groep zijn het kubisme, suprematisme, constructivisme en neoplasticisme.
Abstracte kunst in Nederland
Nederland heeft niet alleen tijdens de Gouden Eeuw meesters voortgebracht, ook tijdens de opkomst van de abstracte kunst zijn er een aantal Nederlandse kunstenaars belangrijk geweest. Zo bijvoorbeeld Piet Mondriaan. Nog steeds zien we zijn invloeden terug in het dagelijks leven, denk aan treinen en interieuren. Samen met Theo van Doesburg en Bart van Leck maakte hij tijdschriften met poëzie, meubels en schilderijen die wereldberoemd zijn geworden. Daarnaast had je de COBRA-beweging. Een groep met schilders uit Kopenhagen, Brussel en Amsterdam en waar Karel Appel deel van uitmaakte. Ook zijn schilderijen ken je misschien nog wel. Tekeningen van kinderfiguren of fantasiedieren die met dikke lagen verf aangebracht zijn. Tenslotte is er de Nederlandse schilder en beeldhouwer Willem de Kooning. Hij bracht een groot deel van zijn leven door in de VS en de werken die hij maakte passen dan ook binnen het abstract expressionisme.
Alhoewel abstracte kunst populairder is dan ooit tevoren, je ziet dat dit lang geduurd heeft. Daarom zijn werken uit de eerste dagen van de abstracte kunst nog steeds wereldberoemd. Nu je wat meer weet over de geschiedenis, ben je misschien ook wel een fan geworden. In de webshop vind je een selectie aan moderne en abstracte schilderijen. Kijk eens of er iets voor jou bij zit.