Al eerder kon je in onze blog lezen over hoe de uitvinding van fotografie de weg vrij heeft gemaakt voor het ontstaan van de abstracte kunst, maar het heeft een lange tijd geduurd voordat abstracte kunst zich ontwikkeld heeft tot de kunstvorm die wij vandaag kennen. Hieronder lees je meer over de geschiedenis van de abstracte kunst, de bekendste stromingen en hoe we deze kunst in Nederland terugzien.

Vroeger tot nu

Al voor het tijdperk waarin fotografie uitgevonden werd, was er sprake van abstracte kunst. In de prehistorie moest men zich namelijk al dingen gaan ‘verbeelden’. In zekere zin was er nog niks en dus moest alles bedacht worden. Denk maar aan de schrijftaal. Vandaag de dag worden letters door iedereen herkend, maar er was een tijd waarin letters nog niet bestonden. Hetzelfde geldt voor het bedenken van gereedschap: een simpele hamer was voordat deze uitgevonden werd nog een abstract verzinsel.

Na jarenlang verbeelden en bedenken was er tijdens de Middeleeuwen al een heleboel. Toen was het zo dat veel mensen niet konden lezen en daardoor moest dus alles in beelden worden verteld. Het verhaal van de bijbel werd geschilderd of gebeeldhouwd zodat mensen het konden bekijken in plaats van lezen. Voor de joodse en islamitische cultuur was streng verboden om godsdienstigen af te beelden. Daarom werd er binnen deze culturen ook veel meer verbeeld.

Vervolgens was daar dus de uitvinding van de fotografie in de 20e eeuw. Dankzij deze uitvinding konden kunstenaars helemaal hun eigen gang gaan, want fotografie kon gebruikt worden voor de wetenschap. Tijdens de prehistorie en Middeleeuwen was het zo dat men zich noodgedwongen moest richten tot de abstracte kunst. In het tijdperk van het postmodernisme kon men voor het eerst de realiteit loslaten vanwege creativiteit. Schilders maakten niet van de ene op de andere dag compleet abstracte werken, dit ging met een langzame ontwikkeling. Schilders begonnen met lichte vervormingen en het gebruiken van onrealistische kleuren. De kunstenaars durfden hierin steeds verder te gaan.

Zij gebruikten abstracte kunst om hun gevoelens te uiten en om kritiek te leveren op de maatschappij.

Een onderverdeling

Abstracte kunst is simpel gezegd het tegenovergestelde van realistische kunst. De werkelijkheid wordt losgelaten en het werk spreekt de verbeelding van de toeschouwer aan. Bij abstracte kunst denk je al snel aan nietszeggende vormen in gekke kleuren waar niets in te herkennen valt. Abstracte kunst kan ook zeker wel herkenbare vormen afbeelden. Dit noemen we “abstraheren”. Een vorm wordt versimpeld of veranderd zodat hij niet meer voldoet aan het beeld wat we uit de realiteit kennen. Zo is bijvoorbeeld Piet Mondriaan begonnen met het abstraheren van een boom en kwam uiteindelijk uit op de schilderijen waarvan de meeste mensen hem zullen kennen en waarin enkel lijnen en primaire kleuren te zien zijn.

Binnen de abstracte kunst zijn er een heleboel stromingen te onderscheiden. Te beginnen met het impressionisme, waar we Van Gogh van kennen. Vervolgens traden fauvisten als Gauguin en kubisten zoals Cézanne in de voetsporen van de impressionisten. In Rusland kwam het suprematisme, rayonisme en constructivisme op. In Amerika het (abstract) expressionisme en in Frankrijk het orphisme. Zo kunnen we nog wel even doorgaan. Er zijn ontelbaar veel variaties en vormen binnen de abstracte kunst. Het makkelijkst is om ze in te delen in twee groepen: het abstract expressionisme en het geometrisch abstracte.

Het abstract expressionisme, dat dus zijn oorsprong in Noord-Amerika vindt, gaat meer om het maakproces dan om het eindresultaat. Verschillende technieken zijn binnen deze stroming ontstaan, bijvoorbeeld “dripping”, waar we Jackson Pollock van kennen. De werken die het abstract expressionisme voortbrengt zijn vaak groot en indrukwekkend en gaan vooral om gevoelens uiten. Het geometrisch abstracte neemt een meer wetenschappelijke positie in in vergelijking met het abstract expressionisme. Schilders die binnen deze groep vallen gebruiken abstracte kunst vaak om een (politiek) statement te maken en focussen zich op de compositie. Voorbeelden van stromingen binnen deze groep zijn het kubisme, suprematisme, constructivisme en neoplasticisme.

Abstracte kunst in Nederland

Nederland heeft niet alleen tijdens de Gouden Eeuw meesters voortgebracht, ook tijdens de opkomst van de abstracte kunst zijn er een aantal Nederlandse kunstenaars belangrijk geweest. Zo bijvoorbeeld Piet Mondriaan. Nog steeds zien we zijn invloeden terug in het dagelijks leven, denk aan treinen en interieuren. Samen met Theo van Doesburg en Bart van Leck maakte hij tijdschriften met poëzie, meubels en schilderijen die wereldberoemd zijn geworden. Daarnaast had je de COBRA-beweging. Een groep met schilders uit Kopenhagen, Brussel en Amsterdam en waar Karel Appel deel van uitmaakte. Ook zijn schilderijen ken je misschien nog wel. Tekeningen van kinderfiguren of fantasiedieren die met dikke lagen verf aangebracht zijn. Tenslotte is er de Nederlandse schilder en beeldhouwer Willem de Kooning. Hij bracht een groot deel van zijn leven door in de VS en de werken die hij maakte passen dan ook binnen het abstract expressionisme.

Alhoewel abstracte kunst populairder is dan ooit tevoren, je ziet dat dit lang geduurd heeft. Daarom zijn werken uit de eerste dagen van de abstracte kunst nog steeds wereldberoemd. Nu je wat meer weet over de geschiedenis, ben je misschien ook wel een fan geworden. In de webshop vind je een selectie aan moderne en abstracte schilderijen. Kijk eens of er iets voor jou bij zit.